معرفی شهرستان سراب
شهرستان سراب تاسال1324ازبخشهای تابعه اردبیل بوده امادراین سال به شهرستان درجه 3و7دهستان و180آبادی تبدیل گردیدوبعدهادهستان بزقوش ازآن جداگشته است سراب نامش درکتاب حدودالعام(سال372هجری قمری)جغرافی دانان عرب به نامهای سرآو- سراره ازاین شهریادشده است.و بدلیل اینکه برسرراه ابریشم قرار داشت ازقدیم الایام موردتوجه بوده است .مردم سراب درسال22هجری برضداعراب به مبارزه برخواسته و بعد از ازفتح اعراب به دین اسلام گرویدندبه قول ابن ندیم بابک خرم دین دوران نوجوانی خودرادرسراب گذرانیده، وناصرخسرووقبادیانی نیزدرسفرنامه خودازسراب یادکرده است.
سراب درحمله مغول درسال617هجری آسیب فراوان دید،قتل وغارت مغولان این شهرراویران کردوجنگ شاه عباس وخلیل پاشادرصحرای سراب رخ داده است.درسال1034هجری قمری بیماری وبا جان گروه کثیری ازمردم سراب را گرفت. ودرسال 1205هجری قمری به دستورآقامحمدخان سراب راویران کردند.درسال 1242هجری قمری نیز فتحعلی شاه مدتی برای تدارک جنگ باروس درسراب به سربرد .
شهرستان سراب با مساحت 3560کیلومترمربع درجنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده است.این شهرستان ازشمال به شهرستان های مشکین شهروهریس - ازشرق به استان اردبیل - ازجنوب به شهرستان میانه و ازغرب به شهرستان بستان آباد محدوداست. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا 1650متر می باشد.مساحت شهرستان سراب 6/7درصدکل مساحت استان راتشکیل می دهدکه ازاین لحاظ دررده ششم قرار دارد. براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دوبخش (مرکزی ومهربان) 9 دهستان و4 نقطه شهری به نامهای سراب- مهربان- شربیان ودوزدوزان می باشد.تعدادآبادیهای دارای سکنه شهرستان 128می باشد.
شهرستان سراب بواسطه قرارگرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان درشمال دارای آب وهوایی سردوکوهستانی است که در تابستان معتدل ودرزمستان ها دارای آب و هوای سرد می باشدویکی ازنقاط سردسیرکشور به شمارمی رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب بطور متوسط150 تا 148روزدرسال می باشد.مقداربارندگی سالانه از300میلی متردرنقاط پست تا600میلی متر درارتفاعات متغیرمی باشد، محدوده شهرستان سراب به جزء درقسمتی کوچک ارمنتهی الیه شرق خود که آبخیز اصلی رودخانه آجی چای است، نزولات جوی جاری شده در سطح این شهرستان ازطریق 10 شاخه اصلی به سمت آجی چای سرازیروتوسط آن ازمنطقه خارج می شود.مهمترین رودخانه های جاری درمنطقه عبارتنداز سوین - آغمیون - پسلر وتاجیارکه ازدامنه های سبلان سرچشمه می گیرندوازشمال به جنوب جریان می یابند و رودخانه وانق چای از کوههای بزقوش سرچشمه گرفته ودرجنوب سراب باپیوستن به سایر رودخانه ها ،آجی چای راتشکیل می دهدودرمنطقه مهربان رودخانه ارزنق به آنها ملحق می شود. رویهمرفته شهرستان سراب یکی ازمناطق نسبتا" پرآب استان به شمارمی رود وعلاوه برآبهای سطح الارضی تعداد 135 حلقه چشمه وقنات نیزدرمنطقه وجوددارد.بایدمتذکرشدبه دلیل خشکسالی سالهای اخیر تعدادی از این چشمه ها و قنات ها خشک شده اند . بالغ بر1200حلقه چاه عمیق ونیمه عمیق نیزدرسطح شهرستان وجود دارد.که درفصل برداشت آب (فصل زراعی) جمعا 104میلیون مترمکعب آب ازمنابع زیرزمینی دراین شهرستان برای مصرف درامرکشاورزی برداشت می شودکه به لحاظ وقوع خشکسالی در برخی نقاط ارتفاع آبهای زیرزمینی حتی تا20مترکاهش یافته است.
شهرستان سراب تاسال1324ازبخشهای تابعه اردبیل بوده امادراین سال به شهرستان درجه 3و7دهستان و180آبادی تبدیل گردیدوبعدهادهستان بزقوش ازآن جداگشته است سراب نامش درکتاب حدودالعام(سال372هجری قمری)جغرافی دانان عرب به نامهای سرآو- سراره ازاین شهریادشده است.و بدلیل اینکه برسرراه ابریشم قرار داشت ازقدیم الایام موردتوجه بوده است .مردم سراب درسال22هجری برضداعراب به مبارزه برخواسته و بعد از ازفتح اعراب به دین اسلام گرویدندبه قول ابن ندیم بابک خرم دین دوران نوجوانی خودرادرسراب گذرانیده، وناصرخسرووقبادیانی نیزدرسفرنامه خودازسراب یادکرده است.
سراب درحمله مغول درسال617هجری آسیب فراوان دید،قتل وغارت مغولان این شهرراویران کردوجنگ شاه عباس وخلیل پاشادرصحرای سراب رخ داده است.درسال1034هجری قمری بیماری وبا جان گروه کثیری ازمردم سراب را گرفت. ودرسال 1205هجری قمری به دستورآقامحمدخان سراب راویران کردند.درسال 1242هجری قمری نیز فتحعلی شاه مدتی برای تدارک جنگ باروس درسراب به سربرد .
شهرستان سراب با مساحت 3560کیلومترمربع درجنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده است.این شهرستان ازشمال به شهرستان های مشکین شهروهریس - ازشرق به استان اردبیل - ازجنوب به شهرستان میانه و ازغرب به شهرستان بستان آباد محدوداست. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا 1650متر می باشد.مساحت شهرستان سراب 6/7درصدکل مساحت استان راتشکیل می دهدکه ازاین لحاظ دررده ششم قرار دارد. براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دوبخش (مرکزی ومهربان) 9 دهستان و4 نقطه شهری به نامهای سراب- مهربان- شربیان ودوزدوزان می باشد.تعدادآبادیهای دارای سکنه شهرستان 128می باشد.
شهرستان سراب بواسطه قرارگرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان درشمال دارای آب وهوایی سردوکوهستانی است که در تابستان معتدل ودرزمستان ها دارای آب و هوای سرد می باشدویکی ازنقاط سردسیرکشور به شمارمی رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب بطور متوسط150 تا 148روزدرسال می باشد.مقداربارندگی سالانه از300میلی متردرنقاط پست تا600میلی متر درارتفاعات متغیرمی باشد، محدوده شهرستان سراب به جزء درقسمتی کوچک ارمنتهی الیه شرق خود که آبخیز اصلی رودخانه آجی چای است، نزولات جوی جاری شده در سطح این شهرستان ازطریق 10 شاخه اصلی به سمت آجی چای سرازیروتوسط آن ازمنطقه خارج می شود.مهمترین رودخانه های جاری درمنطقه عبارتنداز سوین - آغمیون - پسلر وتاجیارکه ازدامنه های سبلان سرچشمه می گیرندوازشمال به جنوب جریان می یابند و رودخانه وانق چای از کوههای بزقوش سرچشمه گرفته ودرجنوب سراب باپیوستن به سایر رودخانه ها ،آجی چای راتشکیل می دهدودرمنطقه مهربان رودخانه ارزنق به آنها ملحق می شود. رویهمرفته شهرستان سراب یکی ازمناطق نسبتا" پرآب استان به شمارمی رود وعلاوه برآبهای سطح الارضی تعداد 135 حلقه چشمه وقنات نیزدرمنطقه وجوددارد.بایدمتذکرشدبه دلیل خشکسالی سالهای اخیر تعدادی از این چشمه ها و قنات ها خشک شده اند . بالغ بر1200حلقه چاه عمیق ونیمه عمیق نیزدرسطح شهرستان وجود دارد.که درفصل برداشت آب (فصل زراعی) جمعا 104میلیون مترمکعب آب ازمنابع زیرزمینی دراین شهرستان برای مصرف درامرکشاورزی برداشت می شودکه به لحاظ وقوع خشکسالی در برخی نقاط ارتفاع آبهای زیرزمینی حتی تا20مترکاهش یافته است.
جمعیت شهرستان سراب براساس آمارگیری نفوس ومسکن سال 75تعداد148831نفرمی باشدکه تعداد 55025 نفریعنی 37%درنقاط شهری و92707یعنی 63% درنقاط روستایی ساکن بوده اندامابراساس توزیع کالابرگ مرحله یازدهم تعداد جمعیت شهرستان 147713نفربوده است. جمعیت شهرستان سراب طی 20سال گذشته از نظر تحولات دارای دو وضعیت متفاوت بوده در بین سالهای 1355تا 1365 حدود11360نفربه جمعیت شهرستان افزوده شده ودارای نرخ رشدجمعیت مثبت سالانه 2/5بوده و در سالهای 1365تا 1375تعداد12612 نفرازجمعیت آن کاسته شده است ودارای نرخ رشد1/8- بوده است .
این امر بیانگر مهاجرت شدید ازشهرستان می باشدکه تقریباجامعه شهری وروستایی رابطوریکسان تحت تاثیرقرارداده است.نسبت جنسی جمعیت شهرستان 2/105می باشدوازتعادل نسبی برخوردارمی باشدیعنی برای هریکصد نفر زن تعداد 2/105نفرمرد وجود دارد. با توجه به آمارارائه شده شهرستان سراب یک شهرستان مهاجرفرست می باشدومردم ازاین شهرستان به شهرستان های تهران - گنبدکاووس وارومیه مهاجرت می نمایند.
اقتصاد منطقه باتوجه به موقعیت جغرافیائی آن با محوریت کشاورزی بوده است .آب و هوای مناسب و خاک خوب و نیروی انسانی کافی دلیل فعالیت بیشترمنطقه درامر کشاورزی است حدود60%جمعیت شاغل این شهرستان دربخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند.
|
سد تاجیار واقع در روستای آبرس |
جدول زیرسطح اراضی آبی ودیم شهرستان رانشان می دهد.
xxxx
اراضی آبی زیرکشت |
اراضی دیم زیرکشت |
سطح اراضی آبی |
سطح اراضی دیم |
کل اراضی شهرستان |
51572 هکتار |
29564 هکتار |
58572 هکتار |
58114 هکتار |
116686هکتار |
شهرستان سراب مکان مناسبی برای کشت انواع محصولات کشاورزی می باشد تقریباتمامی محصولات مناطق سردسیری دراین شهرستان بعمل می آید.سیب زمینی- غلات- علوفه- سبزیجات عمده محصول تولیدی منطقه می باشد بطوریکه درتولید بعضی ازمحصولات سراب از لحاظ رتبه بندی درسطح استان دارای رده های بالایی است. در شرایط عادی یعنی سالهایی که خشکسالی نمی باشدبالغ بر150هزارتن سیب زمینی ازمزارع این منطقه برداشت می شودکه درسطح استان مقام اول رادارامی باشد. لوبیا نیز در سطح استان نسبتاوسیعی کاشت می شود.
جدول زیرسطح زیرکشت بعضی ازمحصولات رانشان می دهد.
گندم آبی دیم |
جوآبی دیم |
لوبیا |
سیب زمینی |
یونجه دیم وآبی |
عدس آبی و |
نخودآبی ودیم |
سبزیجات |
صیفیجات |
باغات |
32170 |
13900 |
1960 |
4500 |
223885 |
620 |
726 |
200 |
150 |
767 |
اگرچه شهرستان سراب ازمناطق مستعد جهت باغداری می باشد اما از قدیم الایام به این بخش توجه نگردیده است.درسالهای اخیرحرکتهایی درجهت ایجاد باغات صنعتی درشهرستان انجام گرفته است در حال حاضرمساحت باغات اعم ازقدیمی وجدیدبالغ بر 800 هکتار میباشد.
در کنار کارهای کشاورزی نگهداری دام شغل اصلی روستائیان منطقه به حساب می آید دامداری به صورت سنتی دراغلب خانوارهای روستایی رواج داردوبدین طریق بخشی ازهزینه های زندگی روستائیان تامین می شود.درکناردامداری سنتی درسالهای اخیرچندواحددامداری صنعتی درنقاط مختلف شهرستان بااستفاده ازتسهیلات بانکی ایجادشده است که عمدتابه پرورش گاوهایی ازنژادخارجی می پردازند.
یکی ازنژادهای گاوهای بومی ایران گاو بومی سراب است که از نژاد اصیل می باشد. با مشخصه ها وخصوصیاتی که این گاوداردکاملا باآب وهوای سرد شهرستان سازگاری یافته است.
|
پرورش گاو بومی سراب |
مقاومت وپایداری این نوع ازگاوها در مقابل امراض و همچنین سرمای هوابسیارخوب می باشد.تغذیه کم وراندمان مناسب وکیفیت خوب شیراین نوع گاوباعث گردیده درجهت احیای واصلاح این گاوحرکتهایی ازسوی دولت به عمل آید. در حال حاضریک مرکزپشتیبانی گاونژادسرابی درسراب فعالیت دارد.
شهرستان سراب ازمناطق مهم تولید محصولات دامی می باشد. لبنیات منطقه در سطح کشور از شهرت خاصی برخورداراست و مازاد تولیدات دامی این منطقه به شهرهای بزرگ فرستاده می شود.در صورت ایجاد صنایع تبدیلی یعقینا در امراشتغال زایی وکسب درآمد بیشتر تحول بسیار چشمگیری در منطقه بوجودخواهدآمد.شایان ذکراست ازمراتع خوش خوراک شهرستان سراب عشایر ایل ال سون بعنوان ییلاق استفاده می کنند. آماردام آنها بالغ برسیصد هزارراس از نوع گوسفند- بز - بزغاله وبره می باشد.
شیرخام |
گوشت قرمز |
گوشت سفید |
پوست سبک وسنگین |
عسل |
پشم |
تخم مرغ |
55729تن |
4399تن |
479تن |
142118 جلد |
256 |
361 |
1005 |
تولیدات دامی شهرستان برحسب تن
|
پرورش ماهی در سراب |
شهرستان سراب از مناطق محروم استان می باشدبطوریکه درسال 1370 عملاچیزی بنام صنعت دراین منطقه وجودنداشته است.دراین سالهاباشروع عملیات احداث یک کارخانه بزرگ نساجی توسط بخش حضومی چرخهای صنعت شروع به چرخیدن کردوباتلاش مستمرفرمانداری و دیگرادارات و سازمانها با استفاده از تسهیلات تبصره های مختلف و سرمایه گزاری بخش خصوصی تعدادی واحد صنفی متوسط درسطح شهرستان ایجادوبه مرحله بهره برداری رسیده است .علیرغم این تلاشها جایگاه این شهرستان از این لحاظ هنوز مناسب نمی باشد زیرا کل شاغلین دراین بخش تنها هزارنفر است که بادرنظرگرفتن میزان بیکاری درمنطقه جوابگوی نیازشهرستان نیست.
موضوعی که باید درخصوص عقب ماندگی شهرستان از لحاظ صنفی متذکرشدآن است که قبل ازسال 1370به دلایل عدیده ای توجهی به صنعت دراین منطقه نگردیده است.ازطرفی مهاجرت باعث گردیده سرمایه های این منطقه به سایر نقاط گسیل شوند و از طرف دیگر قشرجوان وتحصیل کرده به دلیل نبود امکانات وزمینه های اشتغال بناچار روی به شهرها آورده اند . که البته درحال حاضرباتلاش وپیگیری مسؤلین زمینه های ایجاد مراکز تولیدی و صنعتی فراهم گردیده است. وشهرک صنعتی سراب وناحیه صنعتی دوزدوزان آماده سرمایه گذاری بخش خصوصی برای ایجادواحدهای تولیدی است.
براساس تحقیقات و بررسیهای بعمل آمده صنایع دستی و بویژه قالیبافی تاریخچه بس دراز دراین منطقه دارد ازقدیم الایام مردم شهرو روستا درکنار کارهای روزمره خود به کارهای دستی اشتغال داشته اند که دراوقات فراغت وخصوصا فصول سرد سال به این کاراقدام می کردند وهنوز هم در بعضی ازخانواد هها صنعت قالیبافی رواج داردکه بیشترزنان دراین امرفعالیت دارند.نوع فرشی که در سطح شهرستان سراب درایام گذشته معروف بود فرش مشایخی بوده که خواهان زیادی داشته است. به دلیل عدم توجه به این نوع فرش تقریباهمه استادکاران این فرش ازبین رفته است امااخیراتلاشهایی ازطرف مسؤلین شهردرجهت احیای دوباره فرش مشایخی بعمل می آید.
|
در رابطه با آمار بافندگان فرش اطلاعی دقیق وجودندارداما تخمین زده می شودحدودا 9000 هزاردارقالی درسطح شهرستان وجودداشته باشدکه به تولید فرش وقالی در اندازه های 18تا50 رج مشغول هستند. اکثر بافنده های روستاهای بخش مرکزی به بافت فرشهای کناره اقدام می نمایند اما در بعضی ازنقاط مثل روستای قزل گچی قالی و قالیچه بارج40و50بافته می شودودر مهربان قالی بارج 18تا20رواج داردکه شهرت خاصی دارد. نقشه های رایج در سطح منطقه عبارتنداز: قلمی- شتری- ماهی- مهربان وشربیان.البته درگذشته صنایع دستی دیگری مثل سفالگری وچاقوسازی دراین شهرستان مرسوم بوده که بدلیل عدم توجه ازبین رفته است .
اگر چه در شهرستان سراب کاوشهای همه جانبه واساسی درزمینه شناسایی معادن صورت نگرفته است با این اوصاف آثار وشواهد مختلف ازجمله سنگهای خروجی متفاوت- موادآتشفشانی- فلزات و سنگهای معدنی و تشکیلات گچی در منطقه حاکی ازغنای مواد معدنی این شهرستان می باشد تاکنون دراین شهرستان یک معدن رادیواکتیویته(نفلین سینیت) ،چندمعدن سنگ - چهارمعدن نمک وآهک شناسایی شده است که ازبرخی ازآنهابه شیوه سنتی بهره برداری می شود.
معادن گچ شهرستان سراب به شرح زیرمی باشدکه ازسوی اداره کل صنایع ومعادن استان شناسایی شده اند.
1- گچ عسگرآباد(محجو)به ظرفیت تقریبی 15هزارتن.
2- گچ نرمیق- جلده خان به ظرفیت تقریبی 700هزارتن.
3- گچ قیصرق- اردلان به ظرفیت تقریبی 2000هزارتن.
4- گچ آلان به ظرفیت تقریبی 200هزارتن.
5- گچ چرلو به ظرفیت تقریبی 150هزارتن.
معدن رزگاه:
این معدن که دارای توده های بزرگ نفلین سینیت به عنوان ماده اولیه صنایع آلومینیوم - شیشه- سرامیک وکربنات سدیم وپتاسم می باشد.ذخایر گزارش شده بالای 30 میلیارد تن با عیار قابل قبول 21تا24 درصدآلومینامی باشد.درصورت راه اندازی معدن فوق چهره منطقه شهرستان سراب به کلی دگرگون ودرزمینه ایجاد اشتغال تحول چشمگیری بوجودخواهدآمدوصدها نفربصورت مستقیم وهزاران نفربصورت غیرمستقیم سود خواهندبردوزمینه اشتغال بسیاری ازجوانان بویژه تحصیل کرده ها فراهم خواهد شد ومحصولات مربوطه از عمده محصولات صادراتی کشورخواهد بود.
- ۹۳/۱۲/۱۴